توهين به بيماران ذهنی(رواني)

سؤال: در جامعه اسلامي با افرادي مواجه مي‌شويم که در خانواده خود فرد مبتلا به معلوليت ذهني [1] ( نه عقب مانده ذهني)، اختلالات يادگيري، حافظه، منگوليسم، بيماران رواني (اسکيزوفرني و..)، معتاد و...دارند. برخي افراد براي صدا زدن اين بيماران از واژه‌هاي زشت که حاکي از تحقير و تمسخر است مانند رواني، خل، ديوانه، عقب مانده ، منگول و... استفاده مي‌کنند. با توجه به سنّت پيامبر- ص- در برخورد با اين افراد آيا اين امر که سبب اذيت مؤمن( بيمار و خانواده‌اش) و تحقير و وهن بيماران است و تأثير روان شناختي بدي بر آن‌ها دارد، گناه ندارد؟ اگر اين بي‌توجهي از سوي متخصصين باشد که آگاه به فرايند بيماري هستند گناهش شديدتر نيست؟
پاسخ:
قرآن مي‌فرمايد: وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ [2] ؛ واي بر هر بدگوي هرزه زبان . امام باقر عليه السلام فرمودند: سِلَاحُ اللِّئَامِ قَبِيحُ الْكَلَام [3] ‏؛ سخن زشت ابزار انسان‌های پست است. به چند دليل اين عمل با اشکال روبروست:
- استفاده از کلمات زشت که عرفاً فحش و ناسزا به حساب آيد شرعاً جايز نيست.
- مسخره کردن ديگران خصوصا يک بيمار شرعاً جايز نيست.
- توهين کردن به ديگران شرعاً جايز نيست.
- اذيت و آزار ديگران خصوصا مؤمن شرعاً جايز نيست.
- اگر فرد عالمي گناه کند مجازاتش بيش از فرد جاهل است.
خداوند متعال در قرآن مي‌فرمايد؛ ولا تنابزوا بالالقاب...از گناهان کبيره ايذاء به مومن و سبّ و تحقير ديگران است و اينکه گناه است، شکي نيست. البته توهين وايذاء وتحقير ديگران از شخص عالم زشت تراست که در روايات گناه عالم را از غيرعالم بيشتر مي‌داند. در بحث تقليد در مبحث عدالت اين موارد مذکور را از گناهان کبيره نام مي‌برد.(و گناه کبیره انسان را از عدالت ساقط می کند).
نکته تربیتی: روزي از روزها که پيامبر خدا- صلّي الله عليه و آله- از کوچه‌هاي عبور مي‌کرد، عده‌ای از مردم را ديد که در آنجا جمع شده‌اند. حضرت از آن‌ها پرسيد: بر گِرد چه جمع شده‌ايد؟ عرض کردند: ديوانه‏اى است که اعمال جنون‏آميز و خنده‏آورش مردم را متوجه خود ساخته. پيامبر آن‌ها را به سوي خود فراخواند و فرمود: او مريض است و ديوانه نيست. اما مى‏خواهيد ديوانه واقعى را به شما معرفى کنم؟ همه خاموش بودند و با تمام وجودشان گوش مى‏دادند. عرض کردند: بفرماييد، اى رسول خدا حضرت فرمود:
إنّ المَجنونَ حَقَّ المَجنونِ المُتَبَختِرُ في مِشيَتِهِ، النّاظِرُ في عِطفَيهِ، المُحَرِّكُ جَنبَيهِ بمَنكِبَيهِ، يَتَمَنّى علَى اللّهِ جَنَّتَهُ و هُو يَعصيهِ، الذي لا يُؤمَنُ شَرُّهُ و لا يُرجى خَيرُهُ فذلكَ المَجنونُ و هذا المُبتَلى. [4]
ديوانه حقيقى کسى است که با تکبر و غرور راه مى‏رود، متکبّرانه به دو طرف خود نگاه مى‏کند و پهلوهايش را با شانه‌هایش حرکت می‌دهد. نافرمانى خدا می‌کند و با اين حال بهشت او را آرزو می‌کند. کسى از شرّ او ايمن نيست و به خيرش اميدى نمی‌رود. پس ديوانه واقعى او است و اين را که ديديد تنها يک بيمار است.
در برخی روایات آمده دیوانه کسی است که دنیای فانی را بر آخرت باقی برمی گزیند. [5]
تذکر: انسان دو بعد دارد: زیست و فیزیولوژیک و اعصاب و روان)، دوم روح (که اصالت انسان به آن است و باقی است) بیماری روانی از نظر علم روان شناسی و روان پزشکی نوعی بیماری ذهنی است که مربوط به جسم است. روان پزشک، متخصص اعصاب و ذهن است. بیماری روحی مربوط به علم اخلاق است و مربوط به نفس مجرد و روح ما است.